Τροφή και Συμπεριφορά
Ο βασικός σκοπός της τροφής είναι η θρέψη, άρα ικανοποίηση βιολογικών αρχικά αναγκών. Η θρέψη είναι απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού, και επιτυγχάνεται αφενός με την πρόσληψη απαραίτητων για τον οργανισμό θρεπτικών συστατικών από την τροφή, κι αφετέρου με την μετατροπή της τροφής σε ενέργεια ή καύσιμο, πράγμα που χρειαζόμαστε για να συνεχίσουν όλες οι ζωτικές μας λειτουργίες να κυλούν ομαλά κι ισορροπημένα.
Οι άνθρωποι όμως δεν είμαστε μόνο “σώμα”· είμαστε ένα ενιαίο όλον, ένα σύστημα το οποίο αποδίδει με την ισορροπημένη αλληλεπίδραση των επιμέρους στοιχείων μεταξύ τους. Άρα ότι φορτίζει το σώμα επηρεάζει και την ψυχή. Ένας οργανισμός ισορροπημένος και ρυθμισμένος αποδίδει και σε καλή ψυχική υγεία.
Όταν φροντίζουμε την διατροφή μας έχουμε νοητική διαύγεια, καλή ενέργεια, και καλή διάθεση.
Συμπεριφορές όπως ο εκνευρισμός κι η βίαιη συμπεριφορά, η θλίψη, η ανία, η υπνηλία κι η κόπωση που οδηγούν σε μειωμένες ψυχικές αντοχές και σπασμωδικές κι “αψυχολόγητες” αντιδράσεις οφείλονται συχνά στις διατροφικές μας επιλογές.
Τέτοιες διατροφικές επιλογές μπορεί να έχουν την μορφή της υπερβολικής κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφών (πλούσιες σε θερμίδες και φτωχές σε θρέψη) για τους λάθος λόγους, το λεγόμενο comfort food, ή την μορφή της στερητικής δίαιτας αλλά και στις δύο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι το ίδιο.
Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που τρέφεται αποκλειστικά με επεξεργασμένες τροφές ναι μεν παίρνει τις θερμίδες που χρειάζεται το σώμα σαν καύσιμο, αλλά ταυτόχρονα μπλοκάρει την λειτουργία του εντέρου, γίνεται κυριολεκτικά και μεταφορικά “δυσκοίλιος”, εγκλωβίζει τις τοξίνες στον οργανισμό και συμπεριφοριστικά γίνεται βαρύς, δύσθυμος και ευέξαπτος! Στο άλλο άκρο, μία στερητική διατροφική συμπεριφορά έχει σαν αποτέλεσμα πεσμένη διάθεση, ατονία και ευερεθιστότητα.
Και στις δύο αυτές ανισόρροπες συνθήκες η ψυχική μας υγεία διαταράσσεται, οι συμπεριφορές μας γίνονται ακραίες είτε προς την επιθετική είτε προς την παθητική κατεύθυνση, πολλές φορές ακόμα και μεταπηδώντας από την μία κατάσταση στην άλλη σε χρόνους dt. Δεν είναι πάντα εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί πέφτει σε αυτήν την παγίδα ξανά και ξανά, πράγμα που μας κάνει να νιώθουμε αδυναμία να διαχειριστούμε την κατάσταση και κατά συνέπεια ανεπαρκείς. Κι έτσι δημιουργείται ένας νέος φαύλος κύκλος!
Ισορροπημένη διάθεση, ψύχραιμη διαχείρηση και ισχυρές ψυχικές αντοχές κι εφεδρίες σημαίνει και σωστές εξατομικευμένες διατροφικές επιλογές.
Οι επιλογές μου σε αυτό το πλαίσιο είναι στην ουσία η φροντίδα που προσφέρω στον εαυτό μου εκ των έσω, και το δικαίωμα που του προσφέρω να αποδώσει στο μέγιστο δικό του δυνατό!
Συναισθηματική Υπερφαγία
“Eat what makes you happy”, λένε, αλλά τελικά αυτό είναι το θέμα;
Τρώω άρα είμαι χαρούμενος;
Τρώω άρα είμαι ικανοποιημένος;
Τρώω άρα είμαι χαλαρός;
Για ποιόν λόγο τρώω;
Η συναισθηματική υπερφαγία είναι ακριβώς αυτό! Δηλαδή, το να χρησιμοποιώ το φαγητό, ποσοτικά και ποιοτικά, για να ανακουφίσω προσωρινά τα συναισθήματα μου, ή ακόμα και για να νιώσω συναισθήματα, και συναισθηματική πληρότητα.
Στην ουσία χρησιμοποιώ το φαγητό για λάθος λόγο, ή αν θέλετε με άλλον σκοπό από αυτόν τον οποίον επιτελεί πραγματικά.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που τρώνε χωρίς να πεινάνε, ή νευρικά όπως έλεγαν παλιά, ομολογούν ότι αισθάνονται ένα κενό το οποίο και προσπαθούν μάταια να γεμίσουν τρώγοντας. Εξ ου κι η ποιοτικά λανθασμένη επιλογή – αυτόματα – των τροφών που μας φουσκώνουν, μας βαραίνουν και μας ρίχνουν σε λήθαργο.
Έτσι νομίζουμε ότι θα γεμίσει το κενό.
Το συγκεκριμένο κενό όμως είναι ψυχικό και γεμίζει μόνο με ψυχική τροφή! Κι εκεί αρχίζει ένα ατελείωτο κυνήγι, στο οποίο ποτέ δεν αγγίζεται η πραγματική ικανοποίηση.
Ο λόγος που καταφεύγει κανείς στην συναισθηματική υπερφαγία είναι συνήθως γιατί χωρίς να το καταλαβαίνει συνειδητά έχει δημιουργήσει μία σύνδεση που λέει ότι αν φάω θα ανακουφιστώ/ θα ξεκουραστώ/ θα χαλαρώσω.
Παιχνίδια δηλαδή του μυαλού μας που μας κρατούν δέσμιους στην συνθήκη.
Δεν χρειάζομαι σοκολάτα για να χαλαρώσω, μακαρονάδες για να ξεκουραστώ και πατατάκια για να ανακουφιστώ· χρειάζομαι ήρεμο περιβάλλον και χαμηλό φωτισμό, χρειάζομαι ύπνο, χρειάζομαι αγκαλιά!
Όταν μιλάμε για συναισθηματική υπερφαγία στην ουσία αναφερόμαστε σε μία ακατάσχετη επιθυμία για φαγητό, μία παρόρμηση. Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι η διαφορετική συμπεριφορά του ατόμου προς το φαγητό, μία ανεξέλεγκτη δηλαδή ροπή προς το φαγητό κάθε φορά που αισθάνομαι “άσχημα”. Η συμπεριφορά αυτή είναι αυτόματη, και συνήθως αφορά συνδέσεις κι ερμηνείες (π.χ. αγχώνομαι – τρώω) που έχουν γίνει ασυνείδητα.
Αυτό που μας προβληματίζει στους ανθρώπους με συναισθηματική υπερφαγία είναι η μανία με την οποία αναζητούν συγκεκριμένες τροφές, η έντονη αντίδραση όταν δεν μπορούν να τις έχουν (π.χ. στερητικό), ο ρυθμός με τον οποίον τρώνε (πως λέμε πολλές φορές στα παιδιά μας “σιγά, φάε πιο σιγά δεν φεύγει το φαγητό” ή “τρως σαν να σε κυνηγάνε”), και τέλος η συνθήκη. Δηλαδή, τρώνε κρυφά, λένε ψέματα για το τι και πόσο έχουν φάει, κρύβουν πολλές φορές σνακ και μπουκιές σε δικά τους “μυστικά” σημεία.
Σιγά σιγά το να καταφεύγω στο φαγητό για την ψυχική μου ανακούφιση γίνεται συνήθεια, κι αυτό με την σειρά του γίνεται εξαρτητική συμπεριφορά.
Είναι άλλωστε κι ο λόγος που βλέπουμε ένα παιδί π.χ. να ξεσπάει σε κλάματα ή να φωνάζει γιατί δεν του παίρνουμε πατατάκια ή κάτι αντίστοιχο. Γιατί έχει ήδη εξαρτήσει την αίσθηση της ανακούφισης και της “ευεξίας” από το συγκεκριμένο φαγητό (βλ. συνδέσεις παραπάνω).
Αυτό λοιπόν που αρχικά δημιουργήθηκε ως μία διέξοδος και προσωρινή ανακούφιση από τον πόνο, την θλίψη, τον θυμό, το άγχος, τον φόβο τώρα στρέφεται εναντίον μου δημιουργώντας μου ενοχές, αύξηση βάρους και κατ’ επέκταση κακή σωματική εικόνα· νιώθω άσχημα για τον εαυτό μου, νιώθω άσχημα που πάλι δεν κατάφερα να ελέγξω την παρόρμηση μου, και τελικά μπαίνω ξανά από την αρχή σε έναν νέο φαύλο κύκλο!
Η διέξοδος γίνεται εγκλωβισμός και στρέφεται εναντίον μου!
Αυτόν τον φαύλο κύκλο είναι που χρειάζεται να σπάσει ένα άτομο με συναισθηματική υπερφαγία, ενήλικας ή παιδί, ξεκινώντας με τα σωστά βήματα και την βοήθεια ενός ειδικού. Στο παιδί παραστάτες οι γονείς για να εκπαιδευτεί και να οδηγηθεί σε υγιείς εναλλακτικές διατροφικά και ψυχικά. Παρατηρήστε όμως ότι τα παιδιά απλώς μας μιμούνται, οπότε η αλλαγή θα πρέπει να ξεκινήσει από την συπεριφορά των γονέων προς το φαγητό και τις συνήθεις που ασυναίσθητα έχει υιοθετήσει όλη η οικογένεια. Όλα ξεκινούν από το σπίτι, άλλωστε.
Extra Tips:
Με μικρές αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες μπορούμε να μάθουμε να διαχειριζόμαστε την σχέση μας με την τροφή. Ξεκινάμε με το να φέρουμε τα πάντα στην επιφάνεια, να τα “φωτίσουμε” για να επιλέξουμε πως θα τα διαχειριστούμε. Κάνουμε δηλαδή τον αυτοματισμό, συνειδητή επιλογή!
- Παρατηρώ κι αναγνωρίζω τα συναισθήματα μου.
- Παρατηρώ κι αναγνωρίζω το αίσθημα πείνας/δίψας/κόπωσης και λοιπών βιολογικών αναγκών.
- Παρατηρώ με ποιες συμπεριφορές συνδέονται τα συναισθήματα μου.
- Εστιάζω στα συναισθήματα τα οποία με καθιστούν ευάλωτη σε παρορμητικές συμπεριφορές διατροφικά.
- Παρατηρώ το αποτέλεσμα των διατροφικών μου συμπεριφορών/παρορμήσεων, και τις δυσλειτουργίες που εξαιτίας τους συνεπάγεται η καθημερινότητα μου.
- Εκπαιδεύω τον εαυτό μου να εστιάζει στο συναίσθημα και να το ανακουφίζει με συναισθηματική τροφή.
- Εκπαιδεύω τον εαυτό μου να αναγνωρίζει και να διαχωρίζει τις ανάγκες σε ψυχικές και βιολογικές. Εκπαιδεύω τον εαυτό μου να επιλέγει συνειδητά.
- Σε πρακτικό επίπεδο αποφεύγω να έχω στο σπίτι τις τροφές που θα διάλεγα πάνω σε συναισθηματική φόρτιση και τις αντικαθιστώ με άλλες υγιεινές επιλογές στις οποίες μπορώ να στραφώ. Εκπαιδεύω τον εαυτό μου σε νέες γεύσεις.
- Μαθαίνω, με την βοήθεια ειδικού ή ομάδων αυτογνωσίας, να εκφράζω και να μοιράζομαι τα συναισθήματα μου αντί να τα “τρώω”.
- Δημιουργώ σιγά σιγά νέες, λειτουργικές και ουσιαστικές συνδέσεις – διεξόδους, όπως π.χ. μία σωματική δραστηριότητα.
Κρατήστε στο νου ότι κάθε αλλαγή είναι δύσκολη στην αρχή, και χρειάζεται χρόνο προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Χρόνο κι εξάσκηση, ώστε η νέα πρακτική να έρθει να αντικαταστήσει την προηγούμενη.
Άλλωστε κάτι που χτίζουμε χρόνια μέσα μας δεν μπορούμε να απαιτήσουμε από τον εαυτό μας να το “γκρεμίσει” εν μία νυκτί! Το κάνουμε με σεβασμό και φροντίδα για τον εαυτό που αγαπάμε και στόχο την ζωή που θέλουμε να ζούμε.
No Comments